24.05.2021 (03.03.1400)
در صورتی که افغانستان وارد جنگ داخلی شود، پاکستان نیز ایمن نخواهد ماند
نوسنده: شارده ناند باتنگر
مترجم: سید کمال اخگر

پاکستان که ۲۶۴۰ کیلومتر مرز مشترک با افغانستان دارد، بدون شک از یک افغانستان صلح‌آمیز سود زیادی خواهد برد. با این حال، هم‌زمان با خروج نیروهای خارجی و ناکامی مداوم احزاب افغانستان در دست‌یابی به یک توافق صلح پایدار، چالش‌های متعددی برای پاکستان و منافع امنیتی آن ایجاد خواهد شد. در چنین شرایطی، پاکستان نیاز به انتخاب دقیق دارد تا اهداف مورد نظر خود را از طریق آنچه که بسیاری به عنوان جنگ نیابتی در افغانستان به آن می‌نگرند، حفظ کند.

چیزی پنهان نیست که گروه‌های اسلامی جهادی که در داخل پاکستان فعالیت می‌کنند با طالبان افغانستان رابطه کاری و ایدئولوژیک دارند. تحریک طالبان پاکستان «TTP»، همیشه وفاداری خود را به طالبان افغانستان به اثبات رسانده است. در یک چشم‌انداز جسورانه، طالبان افغان احتمالاً به عنوان تقویت کننده این گروه در پاکستان عمل خواهند کرد.

شری رحمان، سناتور پاکستانی و رییس انستیتوت جناح، در مقاله‌ای که توسط این انستیتوت به نشر رسیده، گفته است: «جنگ طالبان در همسایه‌گی پاکستان به راحتی گروه‌های رادیکال مانند تی‌تی‌پی را در این سوی مرز درگیر می‌کند.» وی افزود: «پاکستان باید شیوع خشونت ناشی از جنگ در افغانستان را پیش‌بینی کند و جنبه‌های بشردوستانه جنگ در کشور همسایه را در نظر داشته باشد.» حملات خونین اخیر گروه طالبان پاکستانی به آینده ناگواری که در انتظار پاکستان است، اشاره داشت.

تشدید خشونت‌ها

تشدید خشونت‌های فرقه‌ای، همان‌طوری که اخیراً در افغانستان به صورت حملات علیه هزاره‌های شیعه مشاهده شده است، در پاکستان نیز احتمال وقوع چنین حملاتی وجود دارد. برای سال‌های متمادی، شهرهای بزرگ پاکستان در بخش خشونت‌های فرقه‌ای گواه حملات بمب‌گذاری انتحاری بوده است.

در اوایل دهه ۹۰، هنگامی که افغانستان درگیر جنگ داخلی شد، سیلی از پناهنده‌گان افغان به پاکستان مهاجر شدند. امروزه با وجود این‌که بیش‌تر مرزهای این کشور حصارکشی شده است؛ اما به راحتی نمی‌تواند بر هجوم آواره‌گان افغان در آینده مسلط شود. اگر طالبان واقعاً با ایده تقسیم قدرت موافقت و توافق‌نامه صلح را امضا کنند، می‌توان از این بحران جلوگیری کرد.

نجم‌الدین شیخ، وزیر خارجه سابق پاکستان، اظهار داشت: «پاکستان باید حصارکشی مرزهای خود را کامل کند و از رهبران طالبان بخواهد که به افغانستان برگردند و با دیگر احزاب افغانستان مذاکره کنند و تا آن‌جا که ممکن است خود را از هرج‌و‌مرجی که قرار است از افغانستان سرایت کند، دور نگه دارد.» ریاض محمد خان، وزیر سابق پاکستان، می‌گوید که پیروزی آینده طالبان در کابل را نمی‌توان امر مسلم دانست.

معضله پاکستان

در صورت افزایش بی‌ثباتی در افغانستان، زنجیره تامین غذا که حلقه اقتصادی دو همسایه را با هم وصل می‌کند، مختل می‌شود. این می‌تواند بیش‌تر بر تجارت پاکستان تأثیر منفی بگذارد. شری رحمان، سفیر سابق پاکستان در ایالات متحده و وزیر اطلاعات فدرال، پیشنهاد کرد که پاکستان باید فرصت‌ها و راه‌های حمایت از مردم افغانستان را جست‌وجو کند. وی اضافه کرد که پاکستان در واقع باید کمک‌ها را برای حمایت از منافع خود افزایش دهد.

تاکنون پاکستان در روند صلح افغانستان با کشاندن طالبان به میز مذاکره نقش مهمی داشته است. با این حال، جهان انتظار بیش‌تری از این کشور دارد؛ زیرا پاکستان می‌تواند از نفوذ تاریخی خود بر طالبان استفاده کند و آن‌ها را وادار به یک معامله سیاسی کند. جلیل عباس جیلانی، وزیر خارجه سابق پاکستان، اظهار داشت: «نشانه‌هایی در واشنگتن وجود دارد که اگر نتایج نهایی در افغانستان مطابق آنچه واشنگتن می‌خواهد حاصل نشود، مقصر پاکستان خواهد بود.»

جنگ اجتناب‌ناپذیر است

اخیراً، اشرف غنی، رییس جمهور افغانستان، در مصاحبه با مجله آلمانی اشپیگل، گفت که واشنگتن اکنون فقط یک نقش جزئی دارد و مسأله صلح و جنگ اکنون در دست پاکستان است. با این حال، برخی از کارشناسان معتقد نیستند که پاکستان توانایی تأثیرگذاری بر تصمیمات طالبان را داشته باشد.

بحث این است که گروه‌های شورشی امروزه از نظر دیپلماتیک بیش‌تر به عنوان یک گروه سیاسی پذیرفتنی هستند، نسبت به آنچه یک دهه قبل بودند. این گروه‌ها هم‌چنین درک اطلاعاتی و تاکتیکی خود را در میان کشورهای منطقه گسترش داده‌اند. همان‌طوری که شیخ، دیپلمات ارشد پیشین به صراحت می‌گوید: «طالبان جنگی را روی دست خواهند داشت، به خصوص بر سر کنترل معادن و کشت تریاک که بیش‌ترین منابع نقدی این گروه را تامین می‌کند و به دلیل این‌که ۳۱ درصد مردم (تاجیک‌ها، هزاره‌های شیعه و اوزبیک‌ها) سلطه طالبان را قبول نخواهند کرد و پشتون‌هایی که مخالف طالبان هستند، نیز با طالبان سر مخالفت را خواهند گرفت.» شیخ اظهار داشت: «هیچ‌کدام از نوع سلاح‌هایی که این نوع درگیری‌ها به آن‌ها نیاز دارد، کمبودی ندارند.»

به طور کلی اگرچه اسلام‌آباد بر طالبان مسلط است، پاکستان باید گزینه‌های خود را به دقت کافی بسنجد تا حداقل در صورت واردن شدن افغانستان به یک جنگ داخلی، اثرات منفی اقتصادی آن را کاهش دهد. این چیزی است که ذهن سیاسیون و تحلیل‌گران استراتژیک پاکستان را به خود مشغول کرده است.