30.03.2019 (10.01.1398)
آیا اختلاف‌ها حل خواهد شد؟
فردوس
به احتمال زیاد امروز داکتر خلیل‌زاد، نماینده‌ ویژه‌ امریکا برای پایان جنگ افغانستان، به کابل می‌آید و با رییس ‌جمهور و رییس‌ اجرایی مذاکره می‌کند. او انتظار دارد که رهبران حکومت وحدت ملی به او فهرست هیأت ملی مذاکره‌کننده را بسپارند. خلیل‌زاد در سفر آخرش به کابل از رهبران حکومت وحدت ملی و نماینده‌گان احزاب سیاسی خواسته بود که یک هیأت مشترک چند‌حزبی و چند‌فرهنگی برای مذاکره با طالبان درست کنند تا در اواسط اپریل سال جاری با طالبان در قطر مذاکره کنند. نشست اواسط اپریل در قطر، ادامه‌ی نشست مسکو است. طالبان و دیگر بازیگران داخلی و خارجی می‌خواهند که در آن نشست، یک هیأت چندحزبی و چندفرهنگی از افغانستان با مذاکره‌کننده‌گان طالب روی آینده‌ی سیاسی افغانستان رأی‌زنی کنند. حکومت در نشست ماه فبروری مسکو شرکت نکرد. در آن نشست نماینده‌گان احزاب سیاسی و شماری از چهره‌های کلیدی سیاسی کابل، ‌اشتراک کرده بودند.

موضع محمداشرف‌ غنی و مؤتلفانش این است که مذاکره با طالبان باید حکومت‌محور باشد و به هیچ وجه باید حکومت که نهاد مشروع جمهوری است، در مذاکره در حد یک گروه سقوط نکند. اما طالبان نمی‌خواهند با حکومت مذاکره کنند. گروه طالبان به دلایل ایدیولوژیک مذاکره با حکومت را رد می‌کند. احزاب سیاسی و شماری‌ از چهره‌های پرنفوذ کابل هم به این باوراند که حکومت وحدت ملی که در رأس آن محمداشرف‎ ‌غنی است،‌ از آنان نماینده‌گی نمی‌کند. دیپلمات‌های غربی مقیم کابل هم به این باوراند که حکومت وحدت ملی به قدر کافی قاعده‌ی وسیع سیاسی ندارد. محمداشرف ‌غنی تا قبل از ثبت نام نامزدان انتخابات ریاست جمهوری، متحد سیاسی شناخته‌شده‌ی غیرپشتون نداشت. تازه امرالله صالح به او پیوسته است. اشرف‌ غنی نتوانست تمام نیروهای سیاسی را پشت داعیه‌ی خودش بسیج کند.

به احتمال زیاد داکتر خلیل‌زاد هم مثل جان‌ بس، سفیر امریکا در کابل، ‌از رهبران حکومت وحدت ملی خواهد خواست که به نشست اواسط ماه اپریل قطر نماینده بفرستند. حامد کرزی در ماه فبروری هم از آقای غنی خواسته بود که حمدالله محب و معصوم استانکزی را به نماینده‌گی از خودش به نشست مسکو بفرستد، ‌اما رییس ‌جمهور برحال از پذیرش این درخواست امتناع کرده بود. حالا امریکایی‌ها با جدیت از آقای غنی می‌خواهند که نماینده‌گانش را به نشست اواسط ماه جاری میلادی به قطر بفرستد.

احزاب سیاسی و چهره‌های کلیدی و پرنفوذ، نماینده‌گان‌شان را برای نشست قطر مشخص کرده‌اند. حامد کرزی هم‌آهنگی‌های لازم را انجام می‌دهد. کرزی در آستانه‌ی برگزاری نشست مسکو هم خیلی فعال بود. تا حال ملاقاتی بین کرزی و محمداشرف‌ غنی در مورد نشست قطر صورت نگرفته است، اما نشانه‌ای دال بر این‌که آقای ‌غنی نماینده‌گانش را به قطر بفرستد، نیز ‌وجود ندارد. محمداشرف‌ غنی بر مذاکره‌ی دولت‌محور تأکید می‌کند. به احتمال زیاد امروز بحث‌ داغی بین غنی و خلیل‌زاد روی موضوع مذاکره‌ی دولت‌محور صورت خواهد گرفت. خلیل‌زاد حتماً به آقای غنی خواهد گفت که طالبان و شماری از بازیگران دیگر مذاکره‌ی دولت‌محور را قبول ندارند.

مذاکره‌ی گروه‌ها با هم‌دیگر چیزی شبیه به نشست بن خواهد بود که در آن همه‌ی شرکت‌کننده‌ها در حد گروه هستند و هیچ گروهی حکومت نیست. روشن است که وقتی گروه‌ها با‌هم صحبت کنند، فرض را بر این می‌گیرند که حکومت مورد قبول برای همه تا هنوز شکل نگرفته است. احتمال آن زیاد است که در چنین نشستی، روی یک نقشه‌ی راه برای آینده‌ی سیاسی کشور و پایان جنگ بحث شود. چیزی که مورد قبول آقای غنی نیست‌، ‌بحث روی نقشه‌ی راهی است که در آن انتقال قدرت به یک اداره‌ی موقت پیش‌بینی شود. آقای غنی پیوسته تأکید می‌کند که نه او و نه هیچ گروه دیگر صلاحیت لغو قانون اساسی را ندارد و باید همه‌ی نیروهای سیاسی در محور حکومت حرکت کنند و طالبان هم اگر طرحی برای تعدیل قانون اساسی یا شریک‌سازی قدرت دارند، ‌آن را با حکومت در میان بگذارند. غنی به این باور است که برای کاهش حضور نظامی ناتو و امریکا و بالأخره خودکفایی نظامی افغانستان هم برنامه‌هایی دارد که می‌تواند آن را با حکومت امریکا و نیروهای سیاسی داخلی در میان بگذارد. آقای غنی باری ادعا کرد که برای ایالات متحده یک برنامه‌ی جامع برای کاهش مصارف نیروهای ناتو در افغانستان ارایه کرده است.

اما به نظر می‌رسد که موضع‌ بازیگران داخلی و خارجی دیگر نیز بسیار سفت و سخت است. دیپلمات‌های امریکایی به نرمی و با زبان دیپلماتیک در رسانه‌ها صحبت می‌کنند. آنان نمی‌خواهند که تقابل تمام‌عیار دیپلماتیک بین کابل و واشنگتن شکل بگیرد. اما واقعیت این است که موضع کابل،‌ واشنگتن، ‌طالبان و نیروهای سیاسی دیگر بسیار متفاوت است. خلیل‌زاد با لحن بسیار آشتی‌جویانه در مورد طالبان صحبت می‌کند. زمانی بود که ارتش امریکا در پیام‌های رادیویی ملاعبدالغنی برادر را آدمی نا‌مطلوب و شرور می‌خواند که باید بازداشت و محاکمه شود، اما امروز آقای خلیل‌زاد در مصاحبه با بی‌بی‌سی ملا عبدالغنی برادر، فرد شماره‌ دوم طالبان را «شخص وطن‌دوست» توصیف می‌کند.

باور برخی بر این است که مشکل امریکا با طالبان به وساطت پاکستان و قطر حل خواهد شد. حتماً رهبران طالبان و کشورهای حامی آنان واشنگتن را مطمین ساخته‌اند که گروه طالبان از صف جهادیسم جهانی خارج می‌شود و دیگر دشمنان امریکا را متحد خودش قرار نمی‌دهد. در بدل آن امریکا و متحدان اروپایی‌اش تلاش می‌کنند تا گروه طالبان هم در یک دموکراسی نماینده‌گی ادغام شوند. امروز هم عمران‌خان از انتخابات صحبت می‌کند و هم حامیان طالبان در کابل. طالبان هم در سطح مذاکره‌کننده‌گان و هم در سطح سخنگویان‌شان اعلام کرده‌اند که با انتخابات مشکلی ندارند. ولی سوال مهم این است که چگونه طالبان در یک دموکراسی نماینده‌گی ادغام شوند؟ چه مکانیزمی برای این کار وجود دارد؟ به باور آقای غنی، طالبان باید با حکومت مذاکره کنند و طرح اشتراک در انتخابات، ‌شریک‌سازی قدرت و تعدیل قانون اساسی را در یک مذاکره‌ی دولت‌محور روی میز بگذارند، اما گروه طالبان چنین چیزی را نمی‌پذیرد.

روشن نیست که در این سفر آقای خلیل‌زاد و محمداشرف‌ غنی در مورد نحوه‌ی مذاکره با طالبان به توافق می‌رسند یا نه. آقای خلیل‌زاد پس از سفر اخیرش به قطر در جلسه‌ی بلندپایه‌گان دولت امریکا در مورد افغانستان هم صحبت کرد و حتماً نتایج آن جلسه را با رهبران حکومت وحدت ملی در میان خواهد گذاشت. اما هیچ کسی نمی‌داند که آیا اختلاف‌های آقای اشرف‌ غنی و بازیگران داخلی و خارجی دیگر در این سفر آقای خلیل‌زاد حل خواهد شد یا ادامه خواهد یافت.